# Чорны спіс: Сімвал Рэпрэсій і Супраціву ў Беларусі (2020-2025)
## 1. Кароткае вызначэнне тэрміна
Чорны спіс — гэта тэрмін, які апісвае спісы асоб, якія падвергліся рэпрэсіям або санкцыям. У кантэксце беларускай рэвалюцыі 2020 года, ён адносіцца да міжнародных санкцыйных спісаў супраць рэжыму і неафіцыйных спісаў грамадзян, якія пераследуюцца ўладамі. Гэта стварае атмасферу страху, але таксама сімвалізуе супраціў і салідарнасць у беларускім грамадстве.
## 2. Гістарычны кантэкст і сувязь з беларускай рэвалюцыяй 2020 года
Паняцце “чорнага спісу” набыло асаблівую вагу пасля прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня 2020 года, якія былі шырока прызнаныя сфальсіфікаванымі. Масавыя мірныя пратэсты, якія ахапілі ўсю краіну, сустрэлі беспрэцэдэнтную жорсткасць з боку ўладаў. Тысячы людзей былі затрыманыя, многія падвергліся катаванням і жорсткаму абыходжанню. У адказ на гэта міжнародная супольнасць, у першую чаргу Еўрапейскі Саюз, пачала ўводзіць санкцыі супраць беларускіх чыноўнікаў, сілавікоў і прадпрыемстваў, адказных за рэпрэсіі і фальсіфікацыі. Гэтыя санкцыйныя спісы і сталі міжнародным “чорным спісам” для прадстаўнікоў рэжыму [1].
Адначасова ўнутры Беларусі пачаў фарміравацца свой “чорны спіс” – спіс непажаданых асоб для рэжыму. У яго траплялі ўдзельнікі пратэстаў, актывісты, журналісты, лекары, настаўнікі, спартсмены і прадстаўнікі іншых прафесій, якія выказвалі нязгоду з дзеяннямі ўладаў. Гэтыя людзі сутыкаліся з палітычна матываванымі крымінальнымі і адміністрацыйнымі справамі, звальненнямі з працы, выключэннем з навучальных устаноў, ціскам на сваякоў і іншымі формамі пераследу [2].
## 3. Канкрэтныя прыклады выкарыстання або падзеі
* **Санкцыі ЕС**: З 2020 года Еўрапейскі Саюз паслядоўна пашыраў свае санкцыйныя спісы, уключаючы ў іх высокапастаўленых чыноўнікаў, суддзяў, пракурораў, сілавікоў, а таксама бізнесменаў і кампаніі, якія фінансуюць рэжым або атрымліваюць выгаду ад яго [3]. Гэтыя асобы сутыкаюцца з забаронай на ўезд у краіны ЕС і замарожваннем актываў.
* **Спісы “экстрэмістаў” і “тэрарыстаў”**: Беларускія ўлады стварылі і пастаянна абнаўляюць спісы “асоб, датычных да экстрэмісцкай дзейнасці” і “тэрарыстаў”. У гэтыя спісы ўключаюцца тысячы грамадзян, у тым ліку палітвязні, былыя кандыдаты ў прэзідэнты, журналісты і праваабаронцы. Уключэнне ў такі спіс цягне за сабой шэраг абмежаванняў, уключаючы блакаванне банкаўскіх рахункаў і забарону на пэўныя віды дзейнасці [4].
* **”Чорныя спісы” для працаўладкавання**: Шматлікія сведчанні паказваюць на існаванне неафіцыйных “чорных спісаў” для працаўладкавання. Людзі, якія былі затрыманыя на пратэстах, звольненыя па палітычных матывах або проста выказалі сваю грамадзянскую пазіцыю, сутыкаюцца з праблемамі пры пошуку працы ў дзяржаўных і нават прыватных кампаніях, якія баяцца ціску з боку ўладаў.
* **”Чорныя спісы” ў культуры і спорце**: Дзеячы культуры і спорту, якія выказаліся супраць гвалту і за сумленныя выбары, таксама траплялі ў “чорныя спісы”, што прыводзіла да адмены канцэртаў, спектакляў, забароны на ўдзел у спаборніцтвах і страты працы.
## 4. Значэнне для беларускага грамадства
“Чорны спіс” стаў адным з ключавых інструментаў рэпрэсіўнай палітыкі рэжыму, накіраванай на запалохванне і падаўленне любога іншадумства. Ён стварае атмасферу страху і нявызначанасці, прымушаючы людзей маўчаць або пакідаць краіну. Для тых, хто трапіў у гэтыя спісы, наступствы могуць быць катастрафічнымі – ад страты свабоды і маёмасці да поўнай ізаляцыі ад грамадства.
Аднак “чорны спіс” мае і іншае значэнне – ён стаў сімвалам супраціву і салідарнасці. Для многіх беларусаў трапленне ў “чорны спіс” рэжыму з’яўляецца пацвярджэннем іх вернасці дэмакратычным каштоўнасцям. Міжнародныя санкцыйныя спісы, у сваю чаргу, падкрэсліваюць непрыманне сусветнай супольнасцю дзеянняў беларускіх уладаў і служаць механізмам ціску.
## 5. Актуальнасць на сённяшні дзень
На верасень 2025 года “чорныя спісы” застаюцца надзвычай актуальнымі. Рэпрэсіі ў Беларусі не спыняюцца, а толькі ўзмацняюцца. Спісы палітвязняў і “экстрэмістаў” пастаянна папаўняюцца. Міжнародныя санкцыі таксама застаюцца ў сіле, і іх пашырэнне працягваецца ў адказ на новыя парушэнні правоў чалавека і падтрымку рэжымам агрэсіі супраць Украіны. “Чорны спіс” з’яўляецца балючай рэальнасцю для тысяч беларусаў і працягвае вызначаць палітычны і сацыяльны ландшафт краіны.
## Спасылкі
[1] [Чорны спіс Еўрасаюза](https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%95%D1%9E%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%8E%D0%B7%D0%B0)
[2] [Праваабарончы цэнтр «ВЯСНА»](https://spring96.org/be/archive/2020/8?page=2)
[3] [Шэсць краін далучыліся да санкцый ЕС па Беларусі](https://bel.sputnik.by/20201124/Shests-kran-daluchylysya-da-sanktsyy-ES-pa-Belarus-1046224958.html)
[4] [Спіс спецыяльна прызначаных грамадзян і заблакіраваных асоб](https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%96%D1%81_%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD_%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B1)
таванням і жорсткаму абыходжанню. У адказ на гэта міжнародная супольнасць, у першую чаргу Еўрапейскі Саюз, пачала ўводзіць санкцыі супраць беларускіх чыноўнікаў, сілавікоў і прадпрыемстваў, адказных за рэпрэсіі і фальсіфікацыі. Гэтыя санкцыйныя спісы і сталі міжнародным “чорным спісам” для прадстаўнікоў рэжыму [1].
Адначасова ўнутры Беларусі пачаў фарміравацца свой “