# Лагер: Сімвал Рэпрэсій у Беларусі (2020-2025)
## 1. Кароткае вызначэнне тэрміна
У кантэксце беларускай рэвалюцыі 2020 года і наступных рэпрэсій, тэрмін **”Лагер”** (або “лагеры”) адносіцца да месцаў утрымання і зняволення, якія сталі сімвалам жорсткага абыходжання, катаванняў і бесчалавечных умоў. Гэта не абавязкова афіцыйныя канцэнтрацыйныя лагеры ў класічным разуменні, але хутчэй сістэма ізалятараў часовага ўтрымання (ІЧУ), следчых ізалятараў (СІЗА), калоній і іншых месцаў пазбаўлення волі, дзе ў дачыненні да палітычных зняволеных і ўдзельнікаў пратэстаў сістэматычна ўжываліся катаванні і іншыя формы жорсткага абыходжання [1, 2].
## 2. Гістарычны кантэкст і сувязь з беларускай рэвалюцыяй 2020
Пасля прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня 2020 года, якія суправаджаліся масавымі фальсіфікацыямі, па ўсёй Беларусі пачаліся беспрэцэдэнтныя мірныя пратэсты. У адказ на гэта ўлады разгарнулі шырокамаштабную кампанію рэпрэсій. Тысячы людзей былі адвольна затрыманы, а сотні сістэматычна падвяргаліся катаванням і жорсткаму абыходжанню ў першыя дні пасля выбараў [1]. Гэтыя падзеі выявілі існуючую сістэму, якую можна ахарактарызаваць як “лагеры” рэпрэсій, дзе мэтай было зламаць волю пратэстоўцаў і запалохаць грамадства.
## 3. Канкрэтныя прыклады выкарыстання або падзеі
Сведчанні былых затрыманых і справаздачы праваабарончых арганізацый, такіх як Human Rights Watch і RFE/RL, апісваюць жахлівыя ўмовы ўтрымання і метады катаванняў [1, 2]:
* **Фізічныя катаванні:** Збіццё, працяглае знаходжанне ў стрэсавых позах, электрашок, а ў некаторых выпадках нават згвалтаванні. Затрыманыя атрымлівалі сур’ёзныя траўмы, уключаючы пераломы костак, выбітыя зубы, скурныя раны, электрычныя апёкі і чэрапна-мазгавыя траўмы [1].
* **Бесчалавечныя ўмовы:** Перапоўненыя і антысанітарныя камеры, адмова ў ежы, вадзе і доступе ў туалет. Людзей утрымлівалі без сувязі са знешнім светам на працягу некалькіх дзён [1].
* **Псіхалагічны ціск:** Былыя зняволеныя апісвалі, як людзей даводзілі да вар’яцтва, “проста знішчалі” псіхалагічна. Мікалай Дзядок, былы блогер, які правёў год у калоніі, параўнаў умовы з “Сярэднявеччам”, дзе “дарослыя мужчыны літаральна вылі” па начах [2].
## 4. Значэнне для беларускага грамадства
“Лагеры” і звязаныя з імі рэпрэсіі аказалі глыбокі ўплыў на беларускае грамадства. Яны сталі сімвалам дзяржаўнага гвалту і парушэння правоў чалавека. Гэтыя падзеі прывялі да:
* **Масавай эміграцыі:** Многія беларусы былі вымушаны пакінуць краіну, ратуючыся ад пераследу.
* **Страху і запалохвання:** Рэпрэсіі стварылі атмасферу страху, якая працягвае душыць грамадзянскую актыўнасць.
* **Салідарнасці і супраціву:** Нягледзячы на жорсткасць, гэтыя падзеі таксама ўмацавалі салідарнасць сярод беларусаў і падштурхнулі да новых формаў супраціву і самаарганізацыі як унутры краіны, так і за яе межамі.
## 5. Актуальнасць на сённяшні дзень
На верасень 2025 года сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі застаецца крытычнай. Палітычныя зняволеныя працягваюць утрымлівацца ў “лагерах” у жорсткіх умовах. Праваабаронцы паведамляюць пра працяг катаванняў, бесчалавечнага абыходжання і ціску на сваякоў зняволеных [2]. Міжнародная супольнасць працягвае заклікаць да вызвалення ўсіх палітычных зняволеных і спынення рэпрэсій, але рэжым Лукашэнкі ігнаруе гэтыя заклікі. Тэрмін “Лагер” застаецца актуальным напамінам пра сістэматычныя парушэнні правоў чалавека і неабходнасць працягваць барацьбу за дэмакратыю і справядлівасць у Беларусі.
## Спасылкі
[1] Human Rights Watch. (2020, September 15). *Belarus: Systematic Beatings, Torture of Protesters*. [https://www.hrw.org/news/2020/09/15/belarus-systematic-beatings-torture-protesters](https://www.hrw.org/news/2020/09/15/belarus-systematic-beatings-torture-protesters)
[2] Radio Free Europe/Radio Liberty. (2025, September 12). *’People Are Simply Being Destroyed’: Freed Belarusian Prisoners Describe Brutal Conditions*. [https://www.rferl.org/a/belarus-prisoners-release-lukashenko/33528798.html](https://www.rferl.org/a/belarus-prisoners-release-lukashenko/33528798.html)нуючую сістэму, якую можна ахарактарызаваць як “лагеры” рэпрэсій, дзе мэтай было зламаць волю пратэстоўцаў і запалохаць грамадства.
## 3. Канкрэтныя прыклады выкарыстання або падзеі
Сведчанні былых затрыманых і справаздачы праваабарончых арганізацый, такіх як Human Rights Watch і RFE/RL, апісваюць жахлівыя ўмовы ўтрымання і метады катаванняў [1, 2]:
* **Фізічныя катаванні:** Збіццё, працяглае знаходжанне ў стрэсавых позах, электрашок, а ў некаторых выпадках нават згвалтаванні. Затрыманыя атрымлівалі сур’ёзныя траўмы, уключаючы пераломы костак, выбітыя зубы, скурныя раны,электрычныя апёкі і чэрапна-мазгавыя траўмы